Παιδίατρος – Νεογνολόγος MD, PhD | Βιογραφικό
τ. Υπεύθυνος της μονάδας Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού – Τράπεζας Γάλακτος Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
τ. Υπεύθυνος Διευθυντής ΜΕΝΝ – τμήματος Νεογνών Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
Επιστημονικός συνεργάτης του mitrikosthilasmos.com
Ιατρείο: Ηρώων Πολυτεχνείου 23, Αχαρναί • κιν.: 6944715227 • e-mail: gtliosis@yahoo.gr
Στις μέρες μας, που ο COVID-19 εξαπλώνεται ραγδαία σε όλο τον πλανήτη, το προσωπικό των μονάδων εντατικής νοσηλείας νεογνών (Μ.Ε.Ν.Ν.) κρούει με αγωνία τον κώδωνα του κινδύνου καθώς οι ποσότητες μητρικού γάλακτος μειώνονται σημαντικά. Το θαύμα της μεγάλης αύξησης στην επιβίωση των προώρων νεογνών που σε μεγάλο ποσοστό οφείλεται στο μητρικό γάλα κινδυνεύει να ακυρωθεί μέσα σε λίγους μήνες, τονίζει ο επιστημονικός συνεργάτης του mitrikosthilasmos.com παιδίατρος-νεογνολόγος Γεώργιος Λιόσης και μας δίνει παρακάτω περισσότερες πληροφορίες και απαντήσεις.Την τελευταία δεκαετία, όπως δείχνουν μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες από όλο τον κόσμο, η θνησιμότητα των πολύ μικρού βάρους προώρων νεογνών εκείνων δηλαδή που γεννιούνται με βάρος γέννησης μικρότερο από τα 1.500γρ τείνει στο μηδέν, ενώ αντίθετα, μόλις λίγες δεκαετίες πριν σχεδόν όλα τα νεογνά αυτά απεβίωναν είτε λίγο μετά τον τοκετό είτε στην καλύτερη περίπτωση μέσα στην πρώτη εβδομάδα της ζωής.
Αυτή η έκρηξη των ποσοστών επιβίωσης των προώρων, όπως δείχνουν οι μελέτες, φαίνεται ότι οφείλεται στο γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια σε όλες σχεδόν τις μονάδες προώρων, τα πρόωρα, ακόμα και εκείνα με βάρος γέννησης μικρότερο από 600γρ σιτίζονται με το γάλα της μητέρας τους. Στα μικρά αυτά πρόωρα χορηγούνται πολύ μικρές ποσότητες μητρικού γάλακτος που στις πρώτες μέρες δεν ξεπερνούν τα 1-2cc κάθε 2 ώρες, σε συνδυασμό βέβαια με ενδοφλέβια παρεντερική διατροφή.
Η αντιμετώπιση αυτή προφυλάσσει τα πρόωρα νεογνά από την εκδήλωση σοβαρών επιπλοκών που απειλούν την ζωή τους. Μια αρκετά συχνή επιπλοκή για τα πολύ μικρά πρόωρα είναι η νεκρωτική εντεροκολίτιδα που προκαλεί φλεγμονή, νέκρωση και ρήξη του εντέρου, με κατάληξη τον θάνατο σε ένα μεγάλο αριθμό από τα νεογνά αυτά.
Επιπλέον, το μητρικό γάλα συμβάλει σημαντικά στην γρήγορη ωρίμανση των διαφόρων οργανικών συστημάτων του προώρου, όπως είναι το γαστρεντερικό σύστημα, αλλά και στην ανάπτυξη της φυσιολογικής εντερικής χλωρίδας, σημαντικό παράγοντα στην άμυνα κατά των λοιμώξεων.
Δυστυχώς, ένας μεγάλος αριθμός μητέρων που γεννούν πρόωρα δεν καταφέρνουν να παράγουν την απαιτούμενη ποσότητα γάλακτος το πρώτο διάστημα της γαλουχίας, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τα μικρά πρόωρα νεογνά τους με το δικό τους γάλα. Η ανάγκη για μητρικό γάλα είναι πολύ μεγάλη τις πρώτες ημέρες της ζωής και αποτελεί ένα ιδιαίτερο κρίσιμο χρονικό διάστημα που καθορίζει την επιβίωση των προώρων νεογνών.
Την έλλειψη σε μητρικό γάλα την κρίσιμη αυτή περίοδο, αναλαμβάνουν να καλύψουν οι Τράπεζες Μητρικού Γάλακτος (εικόνα 1). Τις τελευταίες δεκαετίες οι τράπεζες αυτές αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, όχι μόνον στις αναπτυγμένες αλλά και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι τράπεζες μητρικού γάλακτος δέχονται το γάλα μητέρων που θηλάζουν και έχουν υπερεπάρκεια, ώστε μπορούν και δωρίζουν μέρος από το γάλα τους, χωρίς αμοιβή, παρά μόνον για αλτρουιστικούς-ανθρωπιστικούς λόγους.
Στις τράπεζες αυτές η μητέρα προσφέρει το γάλα της που μετά από προσεκτικό μικροβιολογικό έλεγχο, το γάλα παστεριώνεται και χορηγείται στα πρόωρα και τα άρρωστα τελειόμηνα νεογνά που το έχουν ανάγκη. Η όλη διαδικασία της επεξεργασίας και του ελέγχου του μητρικού γάλακτος που προέρχεται από τις τράπεζες γάλακτος φαίνεται στο σχήμα 1. Πρόκειται για μια πολυδιάστατη διαδικασία που εξασφαλίζει ότι το μητρικό γάλα από την τράπεζα γάλακτος είναι απόλυτα ασφαλές και κατάλληλο να δοθεί στα πρόωρα αλλά και τα άρρωστα τελειόμηνα νεογνά.
// Διαβάστε περισσότερα εδώ: ΔΩΡΕΑ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ: Συνθήκες και προϋποθέσεις //
Μέχρι πριν την πανδημία, τα δεδομένα από όλο τον κόσμο έδειχναν ότι σε όλες σχεδόν τις τράπεζες γάλακτος η προσφορά κάλυπτε την ζήτηση και σε μερικές περιπτώσεις ήταν πολύ μεγαλύτερη από τις ανάγκες.
Δυστυχώς στις μέρες της πανδημίας από τον Covid -19, τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Οι περισσότερες Τράπεζες Μητρικού Γάλακτος ανά τον κόσμο αρχίζουν να αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις. Τα μηνύματα που φθάνουν από την Κίνα, την Ιταλία και τις Η.Π.Α, αναφέρουν σημαντική μείωση των ποσοτήτων γάλακτος που δωρίζονται στις τράπεζες μητρικού γάλακτος, ενώ παράλληλα οι ανάγκες αυξάνονται.
Οι αιτίες είναι πολλές:
Οι περισσότεροι Οργανισμοί Υγείας σε όλο τον κόσμο, όπως η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO 2020), η Unicef καθώς και το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Ιταλίας (ISS) συμφωνούν ότι τα οφέλη του μητρικού γάλακτος είναι πολύ σημαντικά.
// Διαβάστε περισσότερα εδώ: Κορονοϊός και θηλασμός: Διεθνείς συστάσεις //
Τα νεογέννητα των οποίων η μητέρα πάσχει από τον ιό ή είναι ύποπτο κρούσμα Covid-19, δεν θα πρέπει να αποχωρίζονται από την μητέρα τους και μπορούν να θηλάζουν. Στις περιπτώσεις που η μητέρα είναι πολύ άρρωστη και δεν μπορεί να θηλάσει, τότε μια έμπειρη μαία θα πρέπει να εκπαιδεύσει τη μητέρα στην τεχνική της άντλησης του γάλακτος. Η χορήγηση του γάλακτος μπορεί να χορηγείται από τον υγιή πατέρα, από άλλο έμπειρο υγιές άτομο από την οικογένεια ή από τη μονάδα νοσηλείας. Όμως, πολλές νοσηλευτικές μονάδες χωρίζουν τα νεογνά από τις μητέρες τους με αποτέλεσμα η γαλουχία να διακόπτεται πρόωρα.
Σε πολλές επίσης Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Προώρων Νεογνών (Μ.Ε.Ν.Ν.) λόγω του φόβου διασποράς του ιού στην μονάδα, μείωσαν αδικαιολόγητα τον χρόνο επαφής δέρμα με δέρμα της μητέρας με το πρόωρο νεογνό της. Η επαφή αυτή όμως είναι πολύ σημαντική στην επίτευξη και διατήρηση της γαλουχίας.Τα παραπάνω μέτρα μείωσαν σημαντικά την παραγωγή γάλακτος από την μητέρα, με αποτέλεσμα πιεστική ανάγκη για την χορήγηση γάλακτος τράπεζας.
// Διαβάστε περισσότερα εδώ: Εγκυμοσύνη, λοχεία και θηλασμός στον καιρό του COVID-19 //
Οι κανόνες ασφαλείας των τραπεζών γάλακτος έχουν αυστηροποιηθεί σε υπερβολικό βαθμό από τους υπεύθυνους ορισμένων τραπεζών. Οι κανόνες αυτοί δεν συμβαδίζουν με τις οδηγίες λειτουργίας που έχουν εκδώσει οι διεθνείς ενώσεις Τραπεζών γάλακτος, όπως η Αμερικανική (HMBANA) και η Ευρωπαϊκή (EMBA) ένωση Τραπεζών γάλακτος. Στην ΚΙΝΑ για παράδειγμα, οι τράπεζες γάλακτος δεν δέχονται το γάλα που οι μητέρες έχουν συλλέξει στο σπίτι. Ζητούν η επικοινωνία με τη μητέρα να γίνεται σε προσωπική βάση στην τράπεζα γάλακτος. Αρχικά γίνεται θερμομέτρηση της μητέρας και η μητέρα συμπληρώνει το ειδικό ερωτηματολόγιο που αφορά την πιθανότητα επαφής με πιθανό πάσχοντα από τον ιό. Κατόπιν αντλεί το γάλα της αποκλειστικά και μόνον στην τράπεζα. Η διαδικασία αυτή αποκλείει τις μητέρες που παραμένουν στο σπίτι λόγω των απαγορευτικών μέτρων.
Ο ορολογικός έλεγχος για νοσήματα όπως οι ηπατίτιδες, η σύφιλη και ο ιός HIV των μητέρων που επιθυμούν να γίνουν δότριες, γίνεται στα νοσηλευτικά ιδρύματα ή τα εργαστήρια που βρίσκονται πλησίον της οικίας τους. Σήμερα, πολλές μητέρες διστάζουν να προσέλθουν σε κάποιο νοσηλευτικό ίδρυμα για τον απαιτούμενο έλεγχο μήπως έλθουν σε επαφή με άτομο που είναι φορέας του ιού! Τα παραπάνω έχουν μειώσει ακόμα περισσότερο την προσφορά γάλακτος από δότριες.
Αρκετές χώρες όπως πχ η Ιταλία, διαθέτουν ένα μεγάλο δίκτυο τραπεζών γάλακτος σε όλη τη χώρα (εικόνα 2). Το δίκτυο αυτό, πριν την πανδημία, εξασφάλιζε χωρίς προβλήματα τις ανάγκες των προώρων που νοσηλεύονται στις ΜΕΝΝ.
Οι περισσότερες από τις παραπάνω τράπεζες γάλακτος διέθεταν υπηρεσίες πόρτα-πόρτα όπου εκπαιδευμένες μαίες μετέβαιναν στα σπίτια των δοτριών μητέρων και συνέλεγαν το γάλα τους. Σήμερα, στις μέρες του Covid-19, λόγω των μεγάλων αναγκών σε νοσηλευτικό προσωπικό στα νοσοκομεία, οι υπηρεσίες αυτές έχουν αναστείλει τη λειτουργία τους.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι ακόμα γνωρίζουμε πολύ λίγα σχετικά με τον ύπουλο αυτόν ιό. Κάθε μέρα είναι διαφορετική. Η γνώση που αφορά τους μηχανισμούς δράσης και τους κινδύνους μετάδοσης του Covid -19 αλλάζουν συνεχώς, είμαστε όμως υποχρεωμένοι να βασιστούμε στα μέχρι σήμερα επιστημονικά δεδομένα για να προχωρήσουμε στην αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού κινδύνου, έχοντας πάντα υπ’ όψιν ότι τα δεδομένα αυτά μπορεί να αλλάξουν.
«Το μητρικό γάλα περιέχει σε μεγάλο ποσοστό σημαντικούς παράγοντες άμυνας όπως αντισώματα, κυτταροκίνες, κύτταρα, ανοσο-πρωτεΐνες, ολιγοσακχαρίτες ελεύθερα λιπαρά οξέα, αλλά και γενετικό υλικό όπως m-RNA καθώς και μεγάλο ποσό βλαστοκυττάρων. Πολλοί από τους παράγοντες αυτούς είναι απαραίτητοι για την επιβίωση των μικρών προώρων νεογνών» αναφέρει ο κ. Λιόσης και σημειώνει «η υποστήριξη των προώρων με το γάλα της μητέρας τους είναι η πρώτη επιλογή για την σίτιση των νεογνών αυτών».
Όταν η μητέρα δεν διαθέτει την απαραίτητη ποσότητα γάλακτος για την υποστήριξη του πρόωρου νεογνού της, γεγονός αρκετά συχνό τις πρώτες ημέρες μετά τη γέννηση, τότε χορηγείται σαν δεύτερη επιλογή γάλα δοτριών μητρικού γάλακτος που προέρχεται από τράπεζες γάλακτος. Η πρακτική αυτή επιτυγχάνει την σίτιση του πρόωρου με μητρικό γάλα χωρίς διακοπή μέχρι η μητέρα να καταφέρει να υποστηρίξει το νεογνό με το δικό της γάλα.
Παρά το γεγονός ότι είναι πολύ νωρίς ακόμα για να έχουμε σχετικές μελέτες που να το επιβεβαιώνουν, πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι o οργανισμός των μητέρων που πάσχουν από τον ιό Covid-19 πιθανόν να παράγει αντισώματα έναντι του ιού που μπορεί να περνούν στο μητρικό γάλα. Η μητέρα λοιπόν που πάσχει από τον Covid-19 χορηγώντας το δικό της γάλα στο νεογνό της πιθανόν να το εμβολιάζει με ειδικούς ανοσολογικούς παράγοντες άμυνας εναντίον του ιού.
Προαναφέρθηκε και παραπάνω ότι δεν υπάρχει απόλυτη ομοφωνία εάν το νεογνό μητέρας που πάσχει από τον ιό θα πρέπει να αποχωρίζεται από την μητέρα του ή μπορεί να παραμείνει μαζί της. Πάντως, οι περισσότερες οργανώσεις που ασχολούνται με την υγεία σε όλο τον κόσμο, συγκλίνουν ότι είναι τόσο σημαντικά τα οφέλη του μητρικού θηλασμού και τόσο αρνητικά τα αποτελέσματα του αποχωρισμού, ώστε είναι προτιμότερο το νεογνό να παραμένει με την μητέρα του και να αρχίσει αμέσως θηλασμό.
Εάν η κλινική κατάσταση της μητέρας είναι σοβαρή, συστήνεται η απομάκρυνση του νεογνού από τη μητέρα του και εφόσον είναι εφικτό να αντλείται από την μητέρα το γάλα της για την όσο το δυνατόν ομαλή διασφάλιση της γαλουχίας. Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις αυτές, θα πρέπει με έμφαση να τονισθεί ότι τον κύριο λόγο στην απόφαση που λαμβάνεται για τον αποχωρισμό του νεογέννητου θα πρέπει να τον έχει η μητέρα σε συνεργασία βέβαια με την ομάδα νοσηλείας. Η απόφαση πάντως δεν είναι εύκολη και θα πρέπει να εξατομικεύεται.
Πρωταρχική φροντίδα θα πρέπει να δοθεί στην διδασκαλία της μητέρας για τα μέτρα προστασίας για έναν ασφαλή μητρικό θηλασμό. Απαγορεύονται τα φιλιά και γενικά η επαφή του νεογνού με τις εκκρίσεις της μητέρας, όπως τα σταγονίδια από τον βήχα ή το φτέρνισμα της μητέρας. Για τον λόγο αυτό απαραίτητα η μητέρα θα πρέπει να φορά προσεκτικά μάσκα που θα πρέπει να παραμένει οπωσδήποτε στη θέση της σε όλη τη διάρκεια του θηλασμού και γενικά σε κάθε της επαφή με το νεογέννητο. Σχολαστικό πρέπει να είναι και το πλύσιμο των χεριών πριν και μετά από κάθε επαφή της με το μωρό.
Οι υπεύθυνοι νοσηλείας της μητέρας και του νεογέννητου θα πρέπει να εφαρμόσουν μέτρα για τη μείωση της έκθεσης του νεογέννητου από τη λοίμωξη της μητέρας με τον ιό Covid -19. Είναι χρήσιμο να εφαρμοστούν τρόποι φυσικών φραγμών μεταξύ μητέρας-νεογέννητου όπως πχ η χρήση ενδιάμεσης κουρτίνας. Ένα αρκετά χρήσιμο μέτρο που μειώνει την έκθεση του νεογέννητου στα σταγονίδια της μητέρας από τον ιό είναι να τοποθετείται το κουνάκι του μωρού τουλάχιστον δύο μέτρα μακρύτερα από τη μητέρα.
Ο κ. Λιόσης αναφέρει «Αντίθετα από τις οδηγίες σημαντικών οργανισμών υγείας που προαναφέρθηκαν πολλά νοσηλευτικά ιδρύματα ακολουθούν την κακή παράδοση που άρχισε στην Κίνα και χωρίζουν αμέσως μετά τον τοκετό προσωρινά την μητέρα από το νεογνό. Ο αποχωρισμός αποφασίζεται ακόμα και εάν η μητέρα είναι ασυμπτωματική ή έχει πολύ ελαφρά συμπτώματα. Το χειρότερο όμως είναι ότι οι αποφάσεις για τον αποχωρισμό πολλές φορές λαμβάνονται ερήμην της μητέρας» και τονίζει «η πρακτική αυτή έχει αρνητικά αποτελέσματα στον θηλασμό και στην ανάπτυξη του δεσμού μεταξύ μητέρας και παιδιού. Έχει επίσης πολύ αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχολογία της μητέρας που βρίσκεται απομονωμένη σε έναν θάλαμο πολλές φορές μαζί με άλλους σοβαρά πάσχοντες χωρίς την υποστήριξη του συντρόφου και της υπόλοιπης οικογένειας».
Η πανδημία του Covid -19 έφερε πολλά δεινά στην ανθρωπότητα, θρηνούμε ήδη ένα εκατομμύρια νεκρούς και πολύ περισσότεροι έζησαν την φριχτή εμπειρία της νόσου.
Το άγχος και ο φόβος έφερε μείωση της γαλουχίας στις μητέρες με αποτέλεσμα οι δωρεές μητρικού γάλακτος να μειωθούν μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
«Παρά το γεγονός ότι στις μέρες μας σε πολλά νοσηλευτικά ιδρύματα η λειτουργία των τραπεζών γάλακτος δεν θεωρείται πλέον πρώτη προτεραιότητα και οι υπηρεσίες που προσφέρουν συρρικνώνονται μέρα με την ημέρα, σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ οι τράπεζες γάλακτος να αυξήσουν την παραγωγή γάλακτος, και να αναπτύξουν ακόμα περισσότερο τις υπηρεσίες τους» σημειώνει ο διαπρεπής παιδίατρος-νεογνολόγος και υπογραμμίζει: «η ζωή και η υγεία ενός μεγάλου αριθμού προώρων εξαρτάται από αυτές!».
~ Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή του άρθρου χωρίς άδεια ~
Παιδίατρος – Νεογνολόγος MD, PhD | Βιογραφικό
τ. Υπεύθυνος της μονάδας Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού – Τράπεζας Γάλακτος Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
τ. Υπεύθυνος Διευθυντής ΜΕΝΝ – τμήματος Νεογνών Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
Επιστημονικός συνεργάτης του mitrikosthilasmos.com
Ιατρείο: Ηρώων Πολυτεχνείου 23, Αχαρναί • κιν.: 6944715227 • e-mail: gtliosis@yahoo.gr
