Παιδίατρος – Νεογνολόγος MD, PhD | Βιογραφικό
τ. Υπεύθυνος της μονάδας Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού – Τράπεζας Γάλακτος Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
τ. Υπεύθυνος Διευθυντής ΜΕΝΝ – τμήματος Νεογνών Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
Επιστημονικός συνεργάτης του mitrikosthilasmos.com
Ιατρείο: Ηρώων Πολυτεχνείου 23, Αχαρναί • κιν.: 6944715227 • e-mail: gtliosis@yahoo.gr
«Τον φετινό χειμώνα υπήρχε προβληματισμός στον πληθυσμό σχετικά με τον μεγάλο αριθμό κρουσμάτων γρίπης και την αυξημένη νοσηρότητα που υπήρχε. Δυστυχώς τις τελευταίες εβδομάδες ο προβληματισμός αυτός έδωσε την θέση του στην έντονη ανησυχία, που σε ορισμένες περιπτώσεις έχει οδηγήσει σε πανικό σε όλο τον κόσμο, λόγω της επιδημίας από έναν άγνωστο μέχρι σήμερα ιό, τον νέο κορωνοϊό ή τον ιό COVID-19 όπως ονομάζεται παγκοσμίως», αναφέρει ο κ. Λιόσης.
«Τις τελευταίες εβδομάδες η λοίμωξη από τον συγκεκριμένο ιό δυστυχώς εξελίσσεται σε πανδημία με πολύ μεγάλη θνησιμότητα που έχει προκαλέσει παγκόσμια κινητοποίηση των υγειονομικών αρχών. Η έντονη ανησυχία των υγειονομικών αρχών και γενικά του πληθυσμού είναι απόλυτα δικαιολογημένη γιατί στην περίπτωση της παρούσας επιδημίας από τον ιό COVID-19 είναι πολύ λίγα αυτά που γνωρίζουμε σχετικά με την συμπεριφορά του ιού», συμπληρώνει ο διαπρεπής παιδίατρος-νεογνολόγος, και μας δίνει ένα παράδειγμα:
«Στη γρίπη, η ανθρωπότητα διαθέτει ένα πλήρες οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση της και, υπάρχει η γνώση σχετικά την συμπεριφορά του ιού της γρίπης που μας οδηγεί στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση της. Επίσης υπάρχουν τα κατάλληλα εμβόλια και κυρίως, υπάρχουν αποτελεσματικά και σχετικά ασφαλή φάρμακα με λίγες σχετικές παρενέργειες. Αντίθετα, στην περίπτωση λοίμωξης από τον ιό COVID-19 οι υγειονομικές υπηρεσίες βαδίζουν σε αχαρτογράφητα νερά, δεν γνωρίζουν με ποιό τρόπο θα συμπεριφερθεί στο μέλλον ο ιός, δεν υπάρχουν εμβόλια και χρειάζεται ακόμα αρκετός πολύτιμος χρόνος για να κατασκευαστούν. Δεν υπάρχουν επίσης ασφαλή φάρμακα για την αντιμετώπιση της νόσου.»
Μεγάλη ανησυχία υπάρχει σχετικά με ένα ιδιαίτερο τμήμα του πληθυσμού που είναι οι γυναίκες που βρίσκονται σε κατάσταση εγκυμοσύνης.
Είναι γνωστό ότι η μητέρα που εγκυμονεί παρουσιάζει αυξημένη ευπάθεια στις λοιμώξεις ιδιαίτερα στις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Η ευαισθησία αυτή είναι ακόμα μεγαλύτερη στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα της μητέρας λόγω της αυξημένης πίεσης που ασκεί το συνεχώς αυξανόμενο έμβρυο στο διάφραγμα, επηρεάζουν αρνητικά την λειτουργία της αναπνοής και προκαλούν αυξημένη ευπάθεια στις λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Η αυξημένη ευαισθησία στις λοιμώξεις που προαναφέρθηκε αυξάνεται ακόμα περισσότερο εάν συνυπάρχουν και ορισμένες παθολογικές καταστάσεις που προϋπήρχαν της εγκυμοσύνης όπως πχ το βρογχικό άσθμα της μητέρας.
Η κλινική εικόνα με την οποία εμφανίζεται η νόσος στην ευπαθή ομάδα των εγκύων είναι άλλο ένα επίσης σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι υπηρεσίες υγείας σχετικά με την λοίμωξη από τον συγκεκριμένο ιό και αυτό γιατί δυστυχώς δεν υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα που να θέτουν εύκολα τη διάγνωση της. Οι μέχρι σήμερα βιβλιογραφικές αναφορές δείχνουν ότι η κλινική εικόνα που παρουσιάζει η εγκυμονούσα δεν διαφέρει από την κλινική εικόνα που εμφανίζεται η νόσος στον γενικό πληθυσμό.
Επιπλέον, τα συμπτώματα της νόσου παραπέμπουν στις κοινές ιογενείς λοιμώξεις του χειμώνα, όπως το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη και επομένως η ανίχνευση της νόσου και η διαφορική διάγνωση από τις παραπάνω καταστάσεις είναι πολύ δύσκολη. Τα συχνότερο ίσως κλινικά σύμπτωμα, είναι ο μέτριος πυρετός, ο ξηρός βήχας, ο πονόλαιμος , οι μυαλγίες, η κακουχία και λιγότερο η δύσπνοια και τα συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως οι έμετοι η ναυτία και οι διάρροιες.
Οι έγκυες μητέρες που πάσχουν ή παρουσιάζουν ισχυρές υπόνοιες λοίμωξης από τον ιό COVID-19, θα πρέπει πρώτα από όλα να ενημερώσουν άμεσα τον θεράποντα μαιευτήρα γυναικολόγο. Ο γυναικολόγος, αφού ενημερώσει τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΕΟΔΥ, θα κατευθύνει τη μητέρα για τις παραπέρα ενέργειες της.
Οι επίτοκες μητέρες που πάσχουν ή βρίσκονται υπό έλεγχο για να διαπιστωθεί εάν πάσχουν από την συγκεκριμένη λοίμωξη και χρειάζονται άμεση μεταφορά σε μαιευτικό κέντρο για να γεννήσουν, πρέπει να μεταφερθούν σε νοσοκομείο αναφοράς για τον κορωνοϊό που διαθέτει μαιευτική μονάδα. Η επιλογή του νοσοκομείου αναφοράς θα γίνει ανάλογα με τον τόπο κατοικίας της μητέρας.
Στην περίπτωση που η μητέρα δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο θεράποντα γυναικολόγο, τότε θα πρέπει να επικοινωνήσει με την μαιευτική μονάδα από την οποία παρακολουθείται.
Σε περίπτωση που επίκειται επείγουσα μεταφορά στο μαιευτήριο, οι υγειονομικές υπηρεσίες θα πρέπει να ειδοποιούνται άμεσα, ώστε να δοθεί χρόνος τουλάχιστον 2 ωρών για να προετοιμαστεί η μαιευτική μονάδα αναφοράς που θα δεχθεί την επίτοκο.
Συγκεκριμένα, η παραπάνω μονάδα θα προετοιμαστεί ώστε να υπάρξουν ασφαλείς συνθήκες για την επίτοκο. Θα πρέπει όμως να ληφθούν και όλες οι προϋποθέσεις ώστε να μηδενιστεί ο κίνδυνος διασποράς της νόσου. Επιπλέον, ο υπεύθυνος της μονάδας είναι απαραίτητο να διαθέτει τον χρόνο ώστε να δώσει τις κατάλληλες οδηγίες για την προετοιμασία του ιατρικού, νοσηλευτικού και εργαστηριακού προσωπικού που θα ασχοληθεί με την φροντίδα της επιτόκου.
Η μεταφορά της ασθενούς στο νοσοκομείο αναφοράς μπορεί να γίνει με ιδιωτικό αυτοκίνητο. Απαραίτητα η επίτοκος θα πρέπει να φορά μάσκα. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει ιδιωτικό αυτοκίνητο τότε θα πρέπει να κληθεί ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ όπου τηρούνται όλες οι προφυλάξεις που αφορούν την μεταφορά ασθενούς σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ.
Μέχρι σήμερα υπάρχουν πολύ λίγες βιβλιογραφικές αναφορές σχετικά με την συμπεριφορά της λοίμωξης από τον ιό COVID-19, στην ευπαθή ομάδα των γυναικών που εγκυμονούν. Ο περιορισμένος αριθμός των κρουσμάτων που έχει περιγραφεί μέχρι σήμερα δεν δίνει την δυνατότητα ώστε να δοθούν σαφείς απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα που αφορούν την νόσο.
Για παράδειγμα, δεν είναι δυνατόν ακόμα να δοθεί απάντηση στο ερώτημα εάν η λοίμωξη της μητέρας από τον από τον ιό COVID-19 επηρεάζει αρνητικά την έκβαση της εγκυμοσύνης, κάτι που παρατηρείται σε άλλες ιογενείς λοιμώξεις, όπως πχ στις μητέρες που πάσχουν από γρίπη στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.
Στην περίπτωση λοίμωξης της εγκυμονούσας με γρίπη παρατηρείται αύξηση της συχνότητας γέννησης προώρων τοκετών αλλά και αύξηση της πιθανότητας γέννησης νεογνών με χαμηλό βάρος γέννησης.
Στην Κίνα από όπου υπάρχουν οι πρώτες βιβλιογραφικές αναφορές, υπήρχαν κάποια περιστατικά γέννησης προώρων νεογνών σε μητέρες που έπασχαν από τον ιό, που όμως δεν ήταν δυνατόν να αποδοθούν στην συγκεκριμένη λοίμωξη. Επίσης, η λοίμωξη από τον COVID-19 τους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης δεν προκάλεσε αυξημένο ποσοστό γέννησης παιδιών με συγγενείς ανωμαλίες.
Σύμφωνα λοιπόν με τις πρώτες πολύ περιορισμένες βιβλιογραφικές αναφορές η λοίμωξη από τον ιό δεν φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά την έκβαση της εγκυμοσύνης.
Ένα επίσης καίριο ερώτημα που με τα πρόσφατα βιβλιογραφικά δεδομένα δεν μπορεί ακόμα με σιγουριά να απαντηθεί είναι εάν υπάρχει κάθετος τρόπος μετάδοσης του ιού από τη μητέρα στο παιδί στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, λίγο πριν ή ακόμα λίγο μετά τον τοκετό. Στον έλεγχο πάντως που έγινε σε νεογνά όπου η μητέρα έπασχε από τη νόσο δεν απομονώθηκε ο ιός στο αμνιακό υγρό ούτε στο μητρικό γάλα.
Δεν είναι ξεκαθαρισμένο πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος μόλυνσης ενός νεογέννητου από τη μητέρα του τις επόμενες ημέρες μετά τον τοκετό αλλά και πόσο σοβαρή μπορεί να είναι η μόλυνση αυτή.
Δεν είναι επίσης ξεκάθαρο ποιά είναι τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται μετά τη γέννηση όσον αφορά το νεογνό.
Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των Η.Π.Α. (CDC 2020), τα νεογέννητα μητέρων που πάσχουν από τον COVID-19 θα πρέπει να απομονώνονται για μικρό χρονικό διάστημα από τις μητέρες. Αντίθετα, πολλές υπηρεσίες υγείας παγκοσμίως όπως το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Ιταλίας (ISS), επιμένουν ότι είναι τόσο σημαντικά τα οφέλη του μητρικού θηλασμού ώστε τα νεογέννητα έστω και εάν η μητέρα πάσχει από τον ιό δεν θα πρέπει να αποχωρίζονται από την μητέρα τους.
Θα πρέπει να τονισθεί λοιπόν ότι η απόφαση για αποχωρισμό του νεογέννητου από τη μητέρα του δεν είναι εύκολη και θα πρέπει να εξατομικεύεται. Η απόφαση αυτή θα λαμβάνεται από την ομάδα νοσηλείας της μητέρας και του νεογνού πάντα με σύμφωνη γνώμη της μητέρας στην περίπτωση που αποφασισθεί τελικά το νεογνό να αποχωρισθεί από τη μητέρα του.
Οι επισκέψεις στο νεογνό θα πρέπει να απαγορεύονται με εξαίρεση τον πατέρα -εάν είναι υγιής- που θα αναλάβει τη φροντίδα του νεογνού. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει πατέρας τότε τη φροντίδα του νεογέννητου θα πρέπει να αναλαμβάνει ένα έμπειρο υγιές άτομο από την οικογένεια ή από τη μονάδα νοσηλείας.
Βασική προϋπόθεση ότι τα άτομα που αναλαμβάνουν την φροντίδα του βρέφους θα πρέπει να τηρούν όλους τους κανόνες προφύλαξης κατά του ιού. Θα πρέπει λοιπόν να φορούν μάσκα, γάντια, ειδική ποδιά μιας χρήσης και ειδικά γυαλιά για την προφύλαξη των ματιών. Γενικά θα πρέπει να τηρούν απόλυτα τις οδηγίες που περιγράφονται από τις υπηρεσίες υγείας για την προφύλαξη από τον ιό COVID-19.
Ένας μεγάλος αριθμός μητέρων είναι κάθετα αντίθετες με το χωρισμό τους από το νεογέννητο οπότε είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε την επιθυμία της μητέρας. Σε αρκετές περιπτώσεις επίσης δεν είναι δυνατός ο χωρισμός του νεογνού από την μητέρα λόγω απουσίας καταλλήλων εγκαταστάσεων στο μαιευτήριο.
Στις παραπάνω περιπτώσεις οι υπεύθυνοι νοσηλείας της μητέρας και του νεογέννητου θα πρέπει να εφαρμόσουν μέτρα για τη μείωση της έκθεσης του νεογέννητου από τη λοίμωξη της μητέρας με τον ιό COVID-19.
Είναι χρήσιμο να εφαρμοστούν τρόποι φυσικών φραγμών μεταξύ μητέρας νεογέννητου όπως πχ η χρήση ενδιάμεσης κουρτίνας. Ένα αρκετά χρήσιμο μέτρο που μειώνει την έκθεση του νεογέννητου στη λοίμωξη της μητέρας από τον ιό είναι να τοποθετείται το κουνάκι του νεογνού τουλάχιστον δύο μέτρα μακρύτερα από τη μητέρα για να αποφύγουμε τη μετάδοση του ιού από τη μητέρα στο νεογέννητο.
Εάν δεν υπάρχει κανένας άλλος υγιής ενήλικας στο δωμάτιο για να φροντίσει το νεογέννητο μιας μητέρας που έχει λοίμωξη από τον ιό COVID-19, αναγκαστικά η μητέρα θα πρέπει να φροντίσει από μόνη της το νεογνό της αφού πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Το μητρικό γάλα είναι μοναδική και πλήρης διατροφή για το νεογέννητο. Στη μεγάλη πλειοψηφία των μητέρων που πάσχουν από ιογενείς λοιμώξεις ο ιός δεν μεταδίδεται με το μητρικό γάλα.
Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πολύ λίγες ακόμα μελέτες ώστε να υπάρχουν απόλυτα σαφή συμπεράσματα, φαίνεται ότι ο ιός COVID-19 δεν ανιχνεύεται στο μητρικό γάλα. Σε όλο τον κόσμο λοιπόν, οι υπηρεσίες υγείας συστήνουν ότι η μητέρα που πάσχει από τον ιό μπορεί να θηλάσει.
Χωρίς να έχει ακόμα αποδειχθεί εργαστηριακά, πιθανολογείται ότι αντισώματα του ιού COVID-19 περνούν μέσω του μητρικού γάλακτος, λίγες ημέρες μετά τη λοίμωξη της μητέρας. Τα αντισώματα αυτά είναι πολύ πιθανόν να συμβάλουν σημαντικά έναντι του ιού.
Πρωταρχική φροντίδα θα πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση της μητέρας στον μητρικό θηλασμό και στα μέτρα που θα πρέπει να τηρεί η μητέρα για έναν ασφαλή μητρικό θηλασμό.
Απαγορεύονται τα φιλιά και γενικά η επαφή του νεογνού με τις εκκρίσεις της μητέρας όπως τα σταγονίδια από τον βήχα ή το φτέρνισμά της. Για τον λόγο αυτό απαραίτητα η μητέρα θα πρέπει να φορά προσεκτικά μάσκα σε κάθε επαφή με το νεογέννητο που θα πρέπει να μένει οπωσδήποτε στη θέση της σε όλη τη διάρκεια του θηλασμού και γενικά σε κάθε της κάθε επαφή με το νεογέννητο.
Σχολαστικό πρέπει να είναι και το πλύσιμο των χεριών πριν και μετά από κάθε επαφή με το νεογέννητο. Είναι επίσης απαραίτητο η μητέρα να παίρνει και όλα τα άλλα γενικά μέτρα προφύλαξης από τον ιό που λαμβάνονται στα νοσηλευτικά ιδρύματα και προαναφέρθηκαν.
Στις περιπτώσεις που αποφασιστεί μετά από σύμφωνη γνώμη της μητέρας από τους θεράποντες ιατρούς το νεογνό να αποχωρισθεί προσωρινά από τη μητέρα του θα πρέπει να γίνει εντατική προσπάθεια από τις αρμόδιες εκπαιδευμένες μαίες της μαιευτικής μονάδας ώστε οι μητέρα να εκπαιδευτεί στην άντληση του γάλακτος.
Η μαία, μετά τον τοκετό, αφού πάρει τις κατάλληλες προφυλάξεις, θα πρέπει να χορηγήσει στη μητέρα την κατάλληλη αντλία και να της διδάξει την τεχνική άντλησης του γάλακτος. Η άντληση θα πρέπει να γίνεται κάθε 3 ώρες την ημέρα και τουλάχιστον δύο φορές στην διάρκεια της νύχτας.
Ιδιαίτερη προσπάθεια θα πρέπει να γίνεται από τη μαία ώστε η μητέρα να διδάσκεται στην αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής. Ιδιαίτερα πριν και μετά την άντληση του γάλακτος οι μητέρες πρέπει να πλένουν σχολαστικά τα χέρια τους. Μετά από κάθε άντληση ολόκληρη η αντλία θα πρέπει να απολυμαίνεται κατάλληλα σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή.
Το γάλα που αντλεί η μητέρα που νοσηλεύεται χωριστά από το νεογνό της θα πρέπει να χορηγείται στο νεογέννητο από τον πατέρα ή το άτομο που έχει αναλάβει την φροντίδα του νεογνού.
~ Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή του άρθρου χωρίς άδεια ~
Παιδίατρος – Νεογνολόγος MD, PhD | Βιογραφικό
τ. Υπεύθυνος της μονάδας Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού – Τράπεζας Γάλακτος Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
τ. Υπεύθυνος Διευθυντής ΜΕΝΝ – τμήματος Νεογνών Μαιευτηρίου Ε. Ε. Βενιζέλου
Επιστημονικός συνεργάτης του mitrikosthilasmos.com
Ιατρείο: Ηρώων Πολυτεχνείου 23, Αχαρναί • κιν.: 6944715227 • e-mail: gtliosis@yahoo.gr
