ΕΡΩΤΗΣΗ

Κυρία Τερζίογλου,
σας ευχαριστώ πολύ για το μήνυμά σας, η βοήθεια σας ήταν πολύτιμη, μπόρεσα να συνειδητοποιήσω κάποιες καταστάσεις. Θα ήθελα, όμως και κάποιες διευκρινήσεις, ώστε να μπορέσω να καταλήξω σε κάποια συμπεράσματα μαζί με τον σύζυγό μου:

Αφού το παιδί θα μείνει με κάποια οικεία άτομα (όσο θα λείπω στην εργασία μου), είναι φρόνιμο, να το ταίϊουν από τώρα τα άτομα αυτά; Εάν ναι, συχνά, με την παρουσία μου και αργότερα μόνοι τους (χωρίς να με βλέπει το μωρό);

Επίσης, θεωρείτε σαν προτιμότερη λύση, να μείνει το παιδί στο σπίτι του (γνώριμο περιβάλλον, αλλά, και με όλες τις ανέσεις του) ή να παραμένει στον χώρο που θα είναι και το ζευγάρι που θα το προσέχουν; Σε περίπτωση που δεν είναι εφικτή η παραμονή στην οικία μας, θα πρέπει η κόρη μου να ”επισκέπτεται” συχνότερα το σπίτι όπου θα περνά κάποιες ώρες της ημέρας της και γενικά να έχει συχνότερη επαφή με τα άτομα αυτά;

Παρακαλώ, βοηθήστε με για μία ακόμη φορά… Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων για την άμεση απάντησή σας.
Βιβή Δ., Καματερό

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 

Το θέμα του άγχους αποχωρισμού είναι σύνθετο. Για αυτό τον λόγο η αξιολόγηση των ευρημάτων από μελέτες που έχουν γίνει σε κέντρα ημέρας, ιδρύματα και βρεφονηπιακούς σταθμούς ενέχουν την δυσκολία ότι δεν διαφοροποιούν τις αντιδράσεις που οφείλονται στον αποχωρισμό από την μητέρα από την επίδραση που ασκούν διάφοροι παράγοντες όπως η ασθένεια, ο πόνος, τα πολλαπλά πρόσωπα που φροντίζουν το μωρό και η σύγχυση που ακολουθεί την μετάβαση από το σπίτι σε ένα ξένο περιβάλλον. 

Υπάρχουν τριών ειδών παράγοντες που αλληλεπιδρούν και ο συνδυασμός τους καθορίζει τις ατομικές διαφορές στις αντιδράσεις των παιδιών όταν αποχωρίζονται την μητέρα τους. 

Το ένα είναι οι παράγοντες που είναι πιθανό να προκαλέσουν άγχος -εκτός από την απουσία της μητέρας, όπως για παράδειγμα το ξένο περιβάλλον, ένας άγνωστος φροντιστής, όταν αλλάζει η ρουτίνα του παιδιού κ.λπ. 

Το δεύτερο είδος αφορά σε παράγοντες που μειώνουν το άγχος, όπως παραδείγματος χάριν όταν το άτομο που φροντίζει το παιδί είναι οικείο, όταν το περιβάλλον είναι οικείο, έχει τα πράγματα που χρειάζεται κοντά του, κ.λπ. 

Το τρίτο είδος παραγόντων αφορά σε ψυχικούς παράγοντες που μπορεί να εντείνουν ή να μειώσουν το άγχος κατά την διάρκεια του αποχωρισμού αλλά και μετά τον αποχωρισμό. Τέτοιοι παράγοντες είναι η ποιότητα της σχέσης μητέρας-παιδιού, η ωριμότητα του Εγώ του παιδιού, οι άμυνες που χρησιμοποιεί, άλλες εμπειρίες αποχωρισμού, κ.λπ. 

Βασικό είναι κατά την διάρκεια του αποχωρισμού το πρόσωπο που φροντίζει το παιδί να του «θυμίζει» ότι θα ξαναβρεθεί με τη μαμά του, να βοηθά το παιδί ώστε να μην συνδέει την φαντασία με την πραγματικότητα (για παράδειγμα «η μαμά έφυγε γιατί δεν με αγαπά»), να υπάρχει υποστήριξη από τον πατέρα. 

Μέσα στην οικογένεια οι μεταβαλλόμενες ανάγκες του παιδιού γίνονται σχεδόν πάντα αντιληπτές. Υπάρχει ένας βαθμός βεβαιότητας ότι η πείνα, η κούραση, η θλίψη, η διάθεση του για παιχνίδι θα ικανοποιηθούν από την μητέρα ή το πρόσωπο φροντίδας σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. 

Αντίστοιχα και για το παιδί μέσα στην οικογένεια υπάρχουν οικείες και αναμενόμενες αντιδράσεις μια και το φροντίζουν τα ίδια άτομα. Ακόμη και αν δεν ανταποκριθούν στο πρώτο κλάμα του, οι ανάγκες του εν τέλει δεν θα μείνουν ανικανοποίητες. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να είναι ένα πρόσωπο που θα το φροντίζει ώστε να μάθει τις αντιδράσεις του σύμφωνα με τις ανάγκες του. Αν τα πρόσωπα αλλάζουν τότε δεν θα ξέρουν πώς να ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού, αλλά ούτε κι εκείνο θα ξέρει τι να περιμένει. 

Αυτό γίνεται πιο έντονο όταν είναι και το περιβάλλον ξένο. Με τον όρο «ξένο περιβάλλον» δεν εννοώ απλώς έναν άγνωστο χώρο. Ξένο μπορεί να σημαίνει για το παιδί ότι αλλάζει ο τρόπος που το ταΐζουν, η ώρα που κοιμάται ή ότι του λείπει το αγαπημένο του παιχνίδι. Όταν η μητέρα είναι παρούσα το παιδί συνήθως δεν δυσφορεί ακόμη κι όταν βρίσκεται σε ένα ξένο περιβάλλον, γεγονός που καταδεικνύει πως εκείνη αποτελεί το πιο σημαντικό στοιχείο του περιβάλλοντος του παιδιού. 

Πάντοτε όταν ένα νέο άτομο φροντίζει το παιδί θα χρειαστεί ένα χρονικό διάστημα ώστε να εξοικειωθεί και να κατανοεί τις ανάγκες, τις χειρονομίες, την γλώσσα, τις εκφράσεις του. Όλα αυτά βέβαια στα πλαίσια του εφικτού, καθώς όσο καλά και να έχουν προετοιμαστεί οι γονείς είναι φυσιολογικό να υπάρχουν στο παιδί αντιδράσεις που μπορεί να πάρουν και τη μορφή δυσφορίας ή έντονου άγχους. 

Εν κατακλείδι, πολύ βασικό είναι το πρόσωπο που το φροντίζει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του με ένα συνεπή τρόπο, όσο το δυνατόν πιο κοντά στις ήδη υπάρχουσες εμπειρίες του. Επίσης, όπως σας είπα, να μπορείτε να εμπιστεύεστε το άτομο που θα αφήσετε το παιδί σας και να μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του τα άγχη, τις ανησυχίες σας, αυτά που σας απασχολούν.

Έλενα Τερζίογλου

Έλενα Τερζίογλου, Κλινική Ψυχολόγος

Τέως Επιστημονικός συνεργάτης του mitrikosthilasmos.com