Απαντά η Έλενα Τερζίογλου 
Κλινική Ψυχολόγος

Καλησπέρα.
Συγχαρητήρια για τη δουλειά σας και την υποστήριξή σας στις νέες μητέρες.

Θέλω να αναφερθώ σε ένα θέμα που απ’ ότι βλέπω από φόρουμς, απασχολεί πολλές μητέρες.

Έχω ένα κοριτσάκι 15 μηνών το οποίο θηλάζει ακόμη (κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας και το μεσημέρι.) Χρησιμοποιεί τον θηλασμό εκτός από τροφή, για να την πάρει ύπνος. Δεν κοιμάται με κανένα άλλο πρόσωπο και με κανένα άλλο τρόπο παρά μόνο με το θηλασμό. Τη νύχτα ξυπνάει και ζητάει πάλι θηλασμό όχι μόνο επειδή πεινάει αλλά και επειδή έτσι ηρεμεί για να την ξαναπάρει ο ύπνος, ή επειδή π.χ. πονάνε τα δόντια).

Την περασμένη εβδομάδα πήγα στην παιδίατρο η οποία μου είπε ότι είναι μεγάλο λάθος αυτό που γίνεται
γιατί έτσι ο θηλασμός δημιουργεί μια βαθιά σχέση εξάρτησης από τη μητέρα που δεν τη θέλουμε.

Μου είπε ότι κακώς το παιδί δεν έχει μάθει να κοιμάται με άλλους ή σε άλλο σπίτι (π.χ γιαγιά), ότι θα έπρεπε να έχει μάθει πιπίλα (μήπως αυτό δεν είναι εξάρτηση;) και ότι θα πρέπει να την αφήσω να κλαίει και να της δίνω στήθος μόνο πρωί βράδυ και το κλάμα κάνει καλό στα παιδιά.

Μου είπε ότι πρέπει να το κάνω γιατί πρέπει να δώσω στο παιδί σωστή διαπαιδαγώγηση και να το κάνω αυτόνομο και ανεξάρτητο.

Εγώ από όσα έχω διαβάσει και τα οποία έχουν γραφτεί από ειδικούς θηλασμού λένε ότι ο ύπνος με το θηλασμό είναι κάτι που συνδέεται πολύ συχνά επειδή το μητρικό γάλα περιέχει ουσίες που χαλαρώνουν κι επειδή το μωρό νιώθει ασφάλεια από την εγγύτητα της μητέρας. Επίσης ότι το παιδί που αποθηλάζει από μόνο του γίνεται περισσότερο ανεξάρτητο από αυτό που βεβιασμένα του διακόπτεται αυτή η σχέση και τέλος ότι το μωρό που το αφήνεις να κλαίει χωρίς να ανταποκρίνεσαι γίνεται ανασφαλές.

Όταν ανέφερα στη γιατρό ότι οι σύμβουλοι θηλασμού λένε αυτά, μου είπε χαρακτηριστικά: “εμάς μας ενδιαφέρει τι λένε οι ψυχολόγοι. Και οι ψυχολόγοι δε λένε αυτά”.

Θα ήθελα λοιπόν να απευθυνθώ σε εσάς λόγω ειδικότητας και να μου ξεκαθαρίσετε ποιες είναι πραγματικά οι απόψεις τις επιστήμης σας για το θέμα;

Είναι σωστό ένα παιδί να αποκοιμιέται στο στήθος της μητέρας; Αν ναι, μέχρι ποια ηλικία είναι θεμιτό και πότε θεωρείται προβληματική κατάσταση; Επίσης αν θέλει μια μητέρα αυτό να το αλλάξει (γιατί είναι ομολογουμένως πολύ κουραστικό) μπορεί να το κάνει χωρίς να διακόψει το θηλασμό, ή μήπως όσο συνεχίζεται το ένα θα συνεχίζεται και το άλλο;

Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας εκ των προτέρων.

Δε θέλω να κάνω πραγματικά λάθη με την ανατροφή του παιδιού μου αλλά ούτε και να νιώθω τύψεις και ανασφάλειες για όσα κάνω αν δεν υπάρχει λόγος.

Διονυσία Π., Θήβα

Αγαπητή Διονυσία,
συγχαρητήρια για την προσπάθεια που κάνετε με την μικρή σας!

Όσον αφορά στο θέμα του αποθηλασμού αυτό έχει απαντηθεί πολλές φορές στη στήλη από διάφορους ειδικούς συμβούλους γαλουχίας, συμπεριλαμβανομένων παιδιάτρων, αλλά και γιατρών άλλων ειδικοτήτων.

Ενδεικτικά μόνο αναφέρω παραθέτοντας πρόσφατη βιβλιογραφία ότι γίνονται πολλές προσπάθειες παγκοσμίως για την προώθηση του θηλασμού πλέον ως στρατηγική για την βελτίωση της δημόσιας υγείας, καθώς αποδεδειγμένα προστατεύει το μωρό, αλλά και την μητέρα μειώνοντας τα ποσοστά νοσηρότητας, αλλά και θνησιμότητας από διάφορα σοβαρά νοσήματα (Danford et al., 2007· James & Lessen, 2009· Νascimento & Issler, 2003· Ram et al., 2008· Turck, 2005· Wolf, 2003).

Επίσης, αδιαμφισβήτητα, η σωματική επαφή με την μητέρα, ιδιαίτερα τον πρώτο χρόνο ζωής αλλά και αργότερα, είναι θεμελιώδης για την δόμηση του ψυχισμού του βρέφους (Γιωσαφάτ, 2010).

Το δέρμα είναι ένα όργανο που έχει μια διπλή λειτουργία: αποτελεί μια προστατευτική ασπίδα διαχωρίζοντας το μέσα με το έξω μας και διευκολύνει την επικοινωνία. Είναι το όργανο που δίνει στο σώμα μορφή και συνοχή. Μπορούμε να σταθούμε σε κάθετη στάση γιατί το δέρμα προστατεύει και συγκρατεί τον σκελετό και το μυϊκό μας σύστημα. Συνεπώς, η ενότητα του ατόμου εξαρτάται από το δέρμα (DeMijolla, 2005· Anzieu, 1990).

Η μητέρα κρατώντας και συγκρατώντας το μωρό της στην αγκαλιά της το βοηθά να ορίσει που αρχίζει και που τελειώνει. Η βέλτιστη επιφάνεια επαφής είναι η θηλή της μητέρας και το σώμα της: καθώς το μωρό θηλάζει και κρατιέται στην αγκαλιά της, το σώμα του εφάπτεται στο δικό της, αισθάνεται την θερμοκρασία, την μυρωδιά και την τονικότητα του κορμιού της.

Όλη αυτή η αισθησιακότητα εγγράφεται στο σώμα του μωρού ως μια βασική αίσθηση κρατήματος και ασφάλειας. Ιδιαίτερα μητέρες με πρόωρα μωρά πρέπει να ενθαρρύνονται να έχουν σωματική επαφή μαζί τους καθώς είναι κρίσιμο για την ανάπτυξη τους όπως δείχνουν πολλές έρευνες (Nikolaou, Rosewell, Marlow & Glazebrook, 2009).

Κάτι βασικό που πρέπει να σημειωθεί και που το έχω αναφέρει στο παρελθόν είναι ότι η ποιότητα της σχέσης μητέρας παιδιού και το πώς αυτή εξελίσσεται εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες και όχι μόνο από τον θηλασμό.

Κάθε μωρό δεν είναι ίδιο με το άλλο όπως και κάθε μαμά έχει τις δικές της εμπειρίες και το δικό της παρελθόν.

Ο πιο σημαντικός παράγοντας φαίνεται να είναι το τι είδους φροντίδα είχε η μητέρα από την δική της μητέρα. Επίσης παίζουν ρόλο οι επικρατούσες μέθοδοι ανατροφής, η κληρονομική προδιάθεση της μητέρας, το πώς βίωσε την εγκυμοσύνη της, καθώς και η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση της οικογένειας. Όλοι αυτοί οι παράγοντες παίζουν ρόλο στο πως τελικά θα συναντηθεί μια μητέρα με το μωρό της.

Συνεπώς, κανείς δεν μπορεί να κρίνει με βάση ένα μόνο κριτήριο την ποιότητα της σχέσης μια μαμάς με το μωρό της.

Πολλές φορές τα παιδιά χρησιμοποιούν ένα στοιχείο όχι μόνο για αυτό που αντιπροσωπεύει, αλλά και ως μοτίβο για να επικοινωνούν με την μαμά τους.

Για παράδειγμα: μια μαμά ήταν αρκετά τρομαγμένη με το ότι ο γιος της 15 μηνών έβαζε στο στόμα του διάφορα πράγματα ή παιχνίδια μόλις εκείνη τον κοίταζε με αποτέλεσμα η μαμά να φοβάται πάρα πολύ και να προσπαθεί να του αποσπάσει κάθε φορά αυτό που είχε φάει. Όμως τις περισσότερες φορές ο μικρός δεν είχε τελικά βάλει κάτι στο στόμα του και αν το έκανε ήταν σε θέση  να το χειριστεί και να το φτύσει μόνος του.

Για την μαμά η εικόνα του ότι έβαζε κάτι στο στόμα του είχε μια ιδιαίτερη σημασία λόγω του ιστορικού της και συνδεόταν με μια πολύ δυσάρεστη τραυματική εμπειρία. Δεν θα επεκταθώ στο τι σήμαινε αυτό και γιατί γινόταν, αλλά το βασικό είναι ότι η συμπεριφορά αυτή ήταν ένας τρόπος αυτού του παιδιού να επικοινωνήσει κάτι στη μαμά του. Η συμπεριφορά αυτή από μόνη της δεν ήταν «προβληματική», το παιδί ήξερε τι έκανε, στη μαμά δημιουργούσε πρόβλημα!

Μια σχέση είναι πολύ βασικό να δομείται πάνω στους όρους δίνω και παίρνω και όχι πάνω στους όρους χάνω-κερδίζω. Στην πρώτη διάσταση η σχέση βιώνεται ως ισότιμη ενώ στη δεύτερη όχι. Έτσι λοιπόν θεωρώ ότι θα πρέπει να εξετάσετε το πώς αισθάνεστε εσείς σε σχέση με τον θηλασμό της μικρής σας.

Είναι γεγονός ότι τον πρώτο χρόνο ζωής η μαμά ταυτίζεται με το φαγητό για το μωρό, όμως καθώς μεγαλώνει προστίθενται και άλλες διαστάσεις.

Όπως και να έχει ακόμη και αν μια μαμά θέλει να αποθηλάσει σε καμία περίπτωση δεν θα της σύστηνα να διακόψει τόσο βίαια και τραυματικά τον θηλασμό του παιδιού της. Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι αν ο αποθηλασμός συμβεί απότομα τότε ακριβώς το παιδί μπορεί να τον εκλάβει ως μια ασυνέχεια στη φροντίδα του από την μητέρα, σαν μια στέρηση. Ως αποτέλεσμα μπορεί να προκύψουν διάφορες δυσκολίες ποικίλης σοβαρότητας, συμπεριλαμβανομένων δυσκολιών με το φαγητό (Freud, 1966).

Ασχέτως όμως το πώς θα συνεχίσετε με τον θηλασμό, αν θέλετε να αλλάξετε την συνήθεια του ύπνου της μικρής σας μπορείτε να προσθέσετε και άλλα πράγματα πριν πάει για ύπνο (σίγουρα όχι την πιπίλα!) όπως για παράδειγμα μικρές ιστοριούλες, τραγουδάκια (όχι όμως παιχνίδι) να βάλετε σιγά σιγά μια ρουτίνα που θα την ακολουθείτε κάθε βράδυ. Σε αυτό μπορείτε να δοκιμάσετε να κοιμηθεί και με άλλα πρόσωπα όπως π.χ. ο μπαμπάς. Όλα αυτά είναι καλό να γίνουν σταδιακά ώστε να μπορούν να αφομοιωθούν από το παιδί και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.

Βιβλιογραφία: 
Anzieu Didier (1990). Formal signifiers and the ego-skin. In D. Anzieu et al. (Eds.), Psychic envelopes (Daphne Briggs Trans.). London: Karnac Books. (Originally published 1987).
Γιωσαφάτ, Μ. (2010). Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια. Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός.
Danford, K. N., Tworoger, S. S., Hecht, J. L., Rosner, B. A., Colditz, G. A., & Hankinson, S. E. (2007). Breastfeeding and risk of ovarian cancer in two prospective cohorts. Cancer Causes Control, 18, 517-523.
De Mijolla, A. (2005). International Dictionary of Psychoanalysis. New York: Thomson Gale.
James, D. C. & Lessen, R. (2009). Position of the American Dietetic Association : promoting and supporting breastfeeding. Journal of the American Dietetic Association, 109, 1926-1942.
Freud, A. (1966). Normality and pathology in childhood: assessments of development. London: The Hogarth Press.
Νascimento, M & Issler, H. (2003). Breastfeeding: making the difference in the development, health and nutrition of term and preterm newborns. Revista do Hospital das Clínicas, 58, 49-60.
Nicolaou, M., Rosewell, R., Marlow, N., & Glazebrook, C. (2009). Mothers’ experiences of interacting with their premature infants. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 27, 182-194.
Turck, D. & Comité de nutrition de la Société française de pédiatrie. (2005). Allaitement maternel: les bénéfices pour la santé de l’enfant et de sa mère. Archives de Pédiatrie, 12, Suppl3, S145-S165.
Ram, K. T., Bobby, P., Hailpern, S. M., Lo, J. C., Schocken, M., Skurnick, J., & Santoro, N. (2008). Duration of lactation is associated with lower prevalence of the metabolic syndrome in midlife –SWAN, the study of women’s health across the nation. American Journal of Obstetrics & Gynecology, 198, 268e1-268e6.
Wolf J. H. (2003). Low breastfeeding rates and public health in the United States. American Journal of Public Health, 93, 2000-2010.