Γράφει η:
Βασιλική Δανηλάτου
Αιματολόγος MD, PhD
Επιμελήτρια Β’ Αιμοδοσίας ΒΓΝΗ
Συνεργαζόμενη Ερευνήτρια ΙΜΒΒ, ΙΤΕ
Πιστοποιημένη Σύμβουλος Γαλουχίας IBCLC
www.lactation.gr
Τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού & Κίνδυνοι από τη χορήγηση βρεφικών γαλάτων
Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί αναμφισβήτητα το μοναδικό φυσικό και φυσιολογικό τρόπο σίτισης των βρεφών, προσφέροντας αναρίθμητα οφέλη τόσο στο βρέφος, αλλά και στη μητέρα και κατ’ επέκταση στην κοινωνία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αλλά και πολλές επιστημονικές οργανώσεις και επιτροπές, όπως η Αμερικάνικη Εταιρεία Παιδιατρικής συνιστούν αποκλειστικό θηλασμό για τους πρώτους έξι μήνες ζωής και συνέχιση για τουλάχιστον 1-2 χρόνια ή για όσο θέλουν η μητέρα και το παιδί.
Πολλοί πιστεύουν πως το να δώσει κανείς ένα μπουκάλι βρεφικό γάλα δεν είναι πρόβλημα και ότι τα βρεφικά γάλατα είναι εξίσου καλά με το μητρικό! Λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι το να χορηγήσει κανείς βρεφικό γάλα σε ένα μωρό αυξάνει την πιθανότητα να αρρωστήσει. Και
αυτό ξεκινά από την εικόνα που έχει δημιουργήσει η σύγχρονη βιομηχανοποιημένη και καταναλωτική κοινωνία μας ότι το μπιμπερό είναι η νόρμα.
Δυστυχώς οι περισσότεροι γονείς δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για όλα τα οφέλη του μητρικού γάλατος ούτε και για τους κινδύνους από τη χορήγηση υποκατάστατων βρεφικού γάλατος, για αυτό θα γίνει μία προσπάθεια σύνοψης αυτών.
- Προστασία γαστρο-εντερικού σωλήνα
Το μητρικό γάλα διαθέτει πολλούς προστατευτικούς παράγοντες για το ανώριμο γαστρο-εντερικό σύστημα του βρέφους. Βοηθάει στην ωρίμανση, βελτιώνει την κινητικότητα και λειτουργία του και ευνοεί την εύκολη πέψη. Αυξητικοί παράγοντες και ορμόνες βοηθούν στην ωρίμανση του εντερικού σωλήνα, ενώ αντιφλεγμονώδεις παράγοντες, αντισώματα και ένζυμα προστατεύουν από λοιμώξεις και μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης νεκρωτικής εντεροκολίτιδας, μίας κατάστασης επικίνδυνης κυρίως για τα πρόωρα βρέφη.
Έτσι τα βρέφη που θηλάζουν χωνεύουν πιο εύκολα την τροφή. Είναι σημαντικό για το νεογέννητο, η πρώτη και μοναδική τροφή που θα έρθει σε επαφή με τον εντερικό του βλεννογόνο να είναι το πρωτόγαλα, καθώς είναι πλούσιο σε αμυντικούς παράγοντες. Με αυτό τον τρόπο ο εντερικός σωλήνας «θωρακίζεται» και η πιθανότητα διείσδυσης βλαπτικών παραγόντων ελαττώνεται.
- Υπογλυκαιμία
Το φυσιολογικό τελειόμηνο νεογέννητο παρουσιάζει φυσιολογικά τις πρώτες ώρες ζωής χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σαν αποτέλεσμα της προσαρμογής του στην εξωμήτρια ζωή. Τα μωρά που θηλάζουν αποκλειστικά μπορούν να ανεχτούν χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα από τα μωρά που σιτίζονται με βρεφικό γάλα, χωρίς να έχουν κανένα πρόβλημα ή κλινικό σύμπτωμα. Επιπλέον ο αποκλειστικός θηλασμός προάγει την κετογένεση και άλλους βιοχημικούς μηχανισμούς που παρέχουν στον εγκέφαλο και τα άλλα ζωτικά όργανα την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται για τη λειτουργία τους. Έτσι στις περισσότερες περιπτώσεις τα τελειόμηνα νεογέννητα χωρίς παράγοντες κινδύνου μπορούν να ξεπεράσουν την υπογλυκαιμία χωρίς καμία θεραπευτική παρέμβαση.
- Προστασία από μικροβιακές λοιμώξεις
Το μητρικό γάλα είναι πλούσιο σε αντι-μικροβιακούς παράγοντες. Περιέχει ζωντανά κύτταρα όπως τα ουδετερόφιλα και τα μακροφάγα τα οποία είναι ικανά να φαγοκυτταρώσουν («φάνε») και να «σκοτώσουν» παθογόνους μικρο-οργανισμούς. Περιέχει πρωτεΐνες, όπως η επιφανειακή ανοσοσφαιρίνη Α που προσφέρει παθητική ανοσοποίηση στο βρέφος έναντι ξένων αντιγόνων. Ελεύθερα λιπαρά οξέα αναστέλλουν μικρόβια, ιούς και πρωτόζωα. Ολιγοσακχαρίτες στο μητρικό γάλα ευνοούν την ανάπτυξη της φυσιολογικής χλωρίδας του εντέρου, όπως τα είδη του λακτοβάκιλλου, προστατεύοντας έτσι από την προσκόλληση και επιδρομή παθογόνων μικροοργανισμών.
- Προστασία από νοσηρότητα και θνητότητα
Τα βρέφη που θηλάζουν προστατεύονται από πολλές ασθένειες, όπως οξεία μέση ωτίτιδα, λοιμώξεις του αναπνευστικού, γαστροεντερικού και ουροποιητικού συστήματος, και χρειάζονται λιγότερο συχνά νοσηλεία για αυτές τις λοιμώξεις. Επιπλέον τα πρόωρα βρέφη που λαμβάνουν μητρικό γάλα έχουν μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης σηψαιμίας και ελαττωμένη θνητότητα. Η προστασία από τις λοιμώξεις ισχύει για όσο διάστημα θηλάζουν και δεν αφορά μόνο τις αναπτυσσόμενες αλλά και τις ανεπτυγμένες χώρες. Φυσικά στις αναπτυσσόμενες χώρες αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου καθώς η θνησιμότητα των βρεφών που δε θηλάζουν είναι πολύ μεγαλύτερη. Έχει υπολογιστεί ότι περισσότερο από 1.5 εκατομμύρια βρέφη σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν κάθε χρόνο επειδή δε θηλάζουν.
Ολοένα και περισσότερες μελέτες αναδεικνύουν τη μακρόχρονη αξία του μητρικού θηλασμού και τη σημασία του ακόμη και μετά που έχει σταματήσει ακόμη και στη μετέπειτα ενήλικο ζωή.
Προστασία από οξείες ασθένειες
Τα βρέφη που έχουν θηλάσει για περισσότερο από έξι μήνες εμφανίζουν λιγότερο συχνά επεισόδια υποτροπιάζουσας οξείας μέσης ωτίτιδας και πνευμονίας ακόμη και μετά τη διακοπή του θηλασμού.
Η προστατευτική δράση σχετίζεται θετικά με τη συνολική διάρκεια του θηλασμού αλλά και με την αποκλειστικότητα στην περίπτωση της υποτροπιάζουσας οξείας μέσης ωτίτιδας. Επιπλέον έχει βρεθεί ότι ο μητρικός θηλασμός ενισχύει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
Προστασία από χρόνιες ασθένειες
- Αλλεργίες
Πολλές μελέτες έχουν αναδείξει την προστατευτική δράση του μητρικού θηλασμού έναντι αλλεργικών καταστάσεων, αν και κάποιες άλλες μελέτες δεν το επιβεβαιώνουν.
Ο αποκλειστικός θηλασμός για τουλάχιστον 3-4 μήνες ελαττώνει σημαντικά τη συχνότητα της ατοπικής δερματίτιδας (έκζεμα) τόσο στα χαμηλού κινδύνου όσο και στα βρέφη με κληρονομική προδιάθεση.
Παρόμοια ο αποκλειστικός θηλασμός για τουλάχιστον 4 μήνες φαίνεται ότι προστατεύει από την εμφάνιση βρογχικού άσθματος στην παιδική ηλικία και τροφικής αλλεργίας στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλατος στη βρεφική ηλικία.
- Παχυσαρκία
Ο μηχανισμός προστασίας δεν είναι απόλυτα γνωστός. Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι τα βρέφη που θηλάζουν αυτο-ρυθμίζουν την πρόσληψη τροφής με βάση την πείνα τους, σε αντίθεση με τα μωρά που σιτίζονται με μπιμπερό και συνήθως τρώνε πολύ περισσότερο από όσο πραγματικά θέλουν.
Καρδιαγγειακή νόσος
- Καρκίνος
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι
- Ανάπτυξη νευρικού συστήματος
Το μητρικό γάλα σε αντίθεση με το αγελαδινό περιέχει δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) που αποτελεί συστατικό των φωσφολιπιδίων στον εγκέφαλο και τον αμφιβληστροειδή χιτώνα των οφθαλμών. Έτσι πρόωρα βρέφη που λαμβάνουν μητρικό γάλα εμφανίζουν λιγότερο συχνά αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας.
- Άγχος
Ο δεσμός μητέρας βρέφους είναι πολύ ισχυρός, τα υψηλά επίπεδα β-ενδορφινών, οξυτοκίνης και προλακτίνης που παράγονται κατά το θηλασμό τόσο στη μητέρα όσο και στο βρέφος βελτιώνουν κοινωνικές συμπεριφορές, προκαλούν χαλάρωση στη μητέρα και το βρέφος, και κατά προέκταση ευοδώνουν το χτίσιμο του δεσμού μητέρας-βρέφους.
Δεν είναι τυχαίο ότι η οξυτοκίνη έχει ονομαστεί «ορμόνη αγάπης». Τα βρέφη που θηλάζουν έχουν αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης που πιθανώς να συνεισφέρουν στην αναλγητική δράση.
Ωφέλειες για τη μητέρα
Α. Άμεσες
Η γαλουχούσα μητέρα αναρρώνει πιο γρήγορα από τον τοκετό, καθώς η ορμόνη οξυτοκίνη που παράγεται κατά το θηλασμό προκαλεί ταυτόχρονα συσπάσεις στη μήτρα, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα αιμορραγίας και επιτρέποντας στη μήτρα να συρρικνωθεί γρηγορότερα.
Παράλληλα η έμμηνος ρύση καθυστερεί να επανέλθει για αρκετούς μήνες μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης αναιμίας. Η οξυτοκίνη προκαλεί και αίσθημα χαλάρωσης στη μητέρα, ανακουφίζοντας την από το στρες.
Η μητέρα καταναλώνει πολλές θερμίδες ημερησίως και έτσι μπορεί να χάσει ευκολότερα τα περιττά κιλά της εγκυμοσύνης. Οι μητέρες με διαβήτη κύησης ωφελούνται τόσο άμεσα όσο και απώτερα από το θηλασμό, καθώς επιτυγχάνουν καλύτερη ρύθμιση του διαβήτη, λιγότερες ανάγκες σε ινσουλίνη και γρηγορότερη επάνοδο του μεταβολισμού της γλυκόζης σε φυσιολογικά επίπεδα.
B. Απώτερες
- Καρκίνος
- Οστεοπόρωση
- Καρδιαγγειακή νόσος
Οικονομικές ωφέλειες
Το ετήσιο κόστος για την αγορά βρεφικών γαλάτων από μία οικογένεια για ένα βρέφος είναι πολύ μεγάλο και ξεπερνά τα 1000 ευρώ ενώ σε μερικές περιπτώσεις που μπορεί να χρειαστούν πιο εξειδικευμένα γάλατα μπορεί να φτάσει και τα 3000 ευρώ.
Αν συνυπολογίσει κανείς και το κόστος των μπιμπερό, αποστειρωτών και ότι άλλο χρειάζεται για τη σίτιση του μωρού με μπιμπερό το κόστος είναι ακόμη μεγαλύτερο. Επιπλέον, η οικογένεια εξοικονομεί ακόμη περισσότερα χρήματα καθώς χρειάζονται λιγότερες ιατρικές επισκέψεις για ασθένειες, νοσηλείες σε νοσοκομεία και φάρμακα και λιγότερες απουσίες των γονέων από την εργασία τους.
Είναι ευνόητο ότι τα κοινωνικά οφέλη από τον μητρικό θηλασμό είναι τεράστια τόσο όσον αφορά την οικονομία αλλά και όσον αφορά τη μείωση της βρεφικής νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Έχει υπολογιστεί ότι θηλασμός για περισσότερο από 3 μήνες μπορεί να ελαττώσει τα έξοδα ιατρικής περίθαλψης κατά 20% σε σύγκριση με τα βρέφη που δεν έχουν θηλάσει ποτέ. Σε μία άλλη μελέτη στις ΗΠΑ το έτος 2007 έχει υπολογιστεί ότι αν το 80-90% των βρεφών θήλαζαν αποκλειστικά για 6 μήνες θα εξοικονομούνται 13 δισεκατομμύρια δολάρια και 911 βρεφικοί θάνατοι θα αποφεύγονται ετησίως.
Κίνδυνοι από τη χορήγηση βρεφικού γάλατος
Είναι ευνόητο από τα παραπάνω ότι η χορήγηση βρεφικών γαλάτων σε βρέφη αυξάνει την πιθανότητα να νοσήσουν όχι μόνο άμεσα αλλά και αργότερα στην ενήλικο ζωή τους.
Η σημασία του αποκλειστικού θηλασμού είναι τεράστια. Δυστυχώς στα περισσότερα μαιευτήρια τις πρώτες ημέρες χορηγούνται συμπληρώματα βρεφικών γαλάτων μέχρι να «κατέβει το γάλα». Στις περισσότερες περιπτώσεις θα μπορούσαν να αποφευχθούν, αφού το πρωτόγαλα επαρκεί και μόνο λίγες περιπτώσεις χρειάζονται πραγματικά λίγο συμπλήρωμα.
Σε αυτές τις περιπτώσεις το συμπλήρωμα που μπορεί να δοθεί θα μπορούσε να είναι εναλλακτικά ζαχαρόνερο ή υδρολυμένο υπο-αλλεργικό βρεφικό γάλα έτσι ώστε να αποφευχθεί η πρώιμη έκθεση και ευαισθητοποίηση στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλατος.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η σίτιση βρεφών με βρεφικά γάλατα μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα ή ακόμη και σηψαιμία και θάνατο από μολυσμένες συσκευασίες. Τέτοια περιστατικά έχουν αναφερθεί στις ΗΠΑ και πιο συγκεκριμένα θάνατος βρεφών από μολυσμένη παρτίδα από το μικρόβιο Enterobacter sakazakii.
Τέλος δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν αποσυρθεί παρτίδες βρεφικών γαλάτων λόγω ακατάλληλων ουσιών, τοξινών (αλουμίνιο, σιλικόνη, νευροτοξίνες, μόλυβδος, καρκινογόνες ουσίες) ή λανθασμένης παρασκευής (απουσία βασικών συστατικών) που μπορεί να θέσουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία ακόμη και τη ζωή των βρεφών.
Βιβλιογραφία
- Gartner LM, Morton J, Lawrence RA, Naylor AJ, O’Hare D, Schanler RJ, Eidelman AI;
American Academy of Pediatrics Section on Breastfeeding. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics. 2005;115:496-506. - Wu TC, Chen PH. Health consequences of nutrition in childhood and early infancy. Pediatr Neonatol. 2009;50:135-42.
- Le Huërou-Luron I, Blat S, Boudry G. Breast- v. formula-feeding: impacts on the digestive tract and immediate and long-term health effects. Nutr Res Rev. 2010;23:23-36.
- McNiel ME, Labbok MH, Abrahams SW. What are the risks associated with formula feeding? A re-analysis and review. Breastfeed Rev. 2010;18:25-32.
Medical information resource Uptodate www.uptodate.com
Βασιλική Δανηλάτου, Ιατρός Αιματολόγος MD, PhD, IBCLC
Τέως Επιστημονικός συνεργάτης του mitrikosthilasmos.com
Πολύ όμορφο όρθρο…θηλάζω εδώ και 27 μήνες την κορούλα μου, με απέραντη αγάπη,υπομονή και επιμονή. Στην αρχή όλα έμοιαζαν τόσο δύσκολα,πείσμωσα τσατίστηκα,έκλαψα αλλά τα κατάφερα! Αν με ρωτήσετε αν κουράστηκα? Δε θα πω ψέμματα…ναι έχω κουραστεί…ναι μπορεί τα βράδια καμιά φορά να γκρινιάζω..αλλά όταν ακούσω αυτό το" σε παρακαλώ μανούλα σ΄αγαπώ πολύ δώσε μου 'τζιτζινάκι΄ και γάλα" ε ναι λοιπόν μπορ'ω άνετα να συνεχίσω για άλλους 27 μήνες!